Жалпы мағлұматтар
Бұқтырма СЭС – ның негізгі міндеттері :
- выработка качественной электрической энергии и бесперебойное обеспечение ей горнодобывающих и металлургических производств Компании
- выдача пиковой регулирующей мощности в ОЭС Казахстана и получение Энергокомплексом прибыли от ее реализации
Бұқтырма ГЭС пайдалануға 12 тамыз 1968 жылы берілді. Оның құрылуы энергетика, көлік және балық аулау шаруашылығының көптеген сұрақтарын шешті. Гидротүйіннен кемелердің өтуі үшін екінші камерадан айлақ қабырғасы және туннелдік суағызғышымен жоғарғы және төменгі өтетін каналы бар кеме өтетін төрт камералық қақпа құрылған. Бірінші гидроагрегатты іске қосқаннан бері БГЭС – сы 111,5 миллиард кВт/сағ электр энергиясын өндірді. БГЭС толықтай автоматтанған және турбиналық қондырғымен жабдықталған. ГЭС сегіз блогында радиалды- білікті турбиналар орнатылған, ал жетінші блокта, бірнші рет Кеңес Одағында, сондай қуатты бірегей диагоналды турбина орнатылған және пайдалануда. Іске сондай – ақ екі реттік сүңгуір спиралды камералық турбина қосылған. Бүгін ГЭС техникалық қайта қарулану үрдісі де тоқтамауда.
Бұқтырма СЭСы Бұқтырма өзеңінің Ертіспен қосылған айрығынан 15 км төмен, Ертіс өзеңінің Зайсан қөлінен шыққан жерінен 350 км төмен орналасқан. Бұқтырма СЭСы бөгеуімен жасалған тіреу Зайсан көлінің табиғи деңгейің 5-6 метірге артырып көлемі 49,6 млрд. куб. м. айна ауқымы 5490 кв.м құрайтын бар суқоймасын жасайды. Бұқтырма СЭСың салуы энергетика, көлік және балық шаруашылығының көптеген мәселерін шешеді. Сукөлігінің жұмыс жағдайлары осы суэлектрстанциясы салынған соң ұзындығы 500 км. тереңсулық жол пайда болуына байланысты әлде қайда жақсы жаққа өзгерді. Сукемелері су торабынан өтү үшін онын құрамында төрт камералық кемежұретің шлюз бар, онда үстінгі және астынғы су келетің каналдары орналасқан, екінші камерада туннелдік су шығарып тастауышы орналасқан. Электр энергия бағалық көрсеткіштері мен жұмыс мөлшер көлемі жөнінде Бұқтырма СЭСі өте тиімділік суэлектрстанциясы боп табылады. 1 кВт әскетілген үлестік капиталдық салымы не бәрі 119 сом құрады. Шағаратылатын электр энергиясынын өзіндік құны бар жоғы 1 кВт сағатына 0,08 тиын құрайды. Құрылыстын барлық құны 139,5 млн. сом құрады, онын ішінде 14,5 млн. сомы – шлюздын құны. Бірінші агрегаттын іске қосылуынан бастап ГЭС 109 млрд. кВт энергиясын сағатына шығарып өзінің құрылысына жұмсалған шығыстарды өтеді.
Суқоймасынын ұлкен көлемі және биік реттеуі Бұқтырма СЭСың қауырт кесте жүктемесінде және Қазақстанның апаттық қор жүесінде пайдалануына мүмкіндік береді. Бұқтырма су торабынын қысылуы алды бетон бөгеумен іске асырылады. Бөгеу гравитациялық, жотасындағы ұзындығы 380 м.,және құрылыс биіктігі 90 м., үстінгі жалпақтық ені 19 м., астынғы ені 70 м. Богеудің есеп-қисап су қысымы 68 м. Бұқтырма СЭСың гидротехникалық құрылыстары салынған кезде Одақта бірінші рет былай айтарлық «тығыз бетон» қолданылған, онын салынуына әдейлеп жасалынған технология қолданылған. 2002 жылы әртүрлі жерінен алынған бетонның 60 үлгілері екі тәуелсіз лабораторияларға саралауға жіберілген, нәтежесінде : бетоннын төзімділігі құрылыс кездерінде жоғарыланған.
Бетон сапасы барлық тосылатын параметрлардан асып түскені үшін, 2002 жылы Бұқтырма бөгеуі, Әлемде ең тандаулысы боп табылған
Бұқтырма СЭСде Кеңес Одағында алғашқы болып (ст. № 7) арнаулы диагоналды турбина орнатылған, сонымен бірге (ТА № 8) екі бағытталып әкелінген спиралды камерасы бар турбина орнатылған. Бұл жаналықтардың арқасында алдыңғы қатарлы тәжрибелер пайдалану мүмкіндігінен гидроэнергетиканың дамуына себепкер болды. Турбиналық жабдықтар Ленинград метал заутында, ал гидрогенераторлар «Сибирэлектротяжмаш» Новосибир заутында жасалынды. Бұқтармы суқоймасы Ертіс өзенінің су ағынын көп жылға реттеп тұрады, өйткені ол өзен суының келісімді түрінде табиғатсақтау, кеме жүру, энергетикалық жағдайларын реттеуге мүмкіндік береді, себебі алдын ала болжау және нақты судың мөлшерін өзен бассейінде есепке алып, барлық маусымға сай судың шығынын және су деңгейінің керекті мөлшерінде устап тұруға жағдай береді.
Бұқтармы суқоймасының диспетчерлік кестесіне сәйкес Бұқтырма ГЭС суқоймасында суды толтырып-ағызып тұру реттеледі. Су аз қаупты маусымдарда Бұқтырма суқоймасында су деңгейі УМО=395 м төмен түсіп кетпеуін қадағалап өлі көлемінің деңгейінен төмендеп кетпеу үшін суды ағызудын шектеуі белгіленеді.Суқоймасында жауынды көктем кездерінде су көлемі 402 м асып кетпеуін қадағалап, су кестесіне өзгерістер еңгізіліп отырады. Су мөлшерін ең көп мөлшерін реттеген кезде : төменгі бъеф арқылы шығарылатын су мөлшері 2120 м3/с , соның ішінде ГЭС агрегаттары арқылы шығарылатын су мөлшері 1140 м3/с.